سال‌هاست که بازار مدارس غیردولتی داغ شده، مدارسی که زیر سایه کاهش کیفیت دولتی جولان می‌دهند و آموزشی را که باید رایگان باشد، در ازای دریافت شهریه‌های گران‌قیمت در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند. از آن سو، خانواده‌ها به دلیل آنکه می‌خواهند فرزند خود را از آموزش ضعیف مدارس دولتی دور نگه دارند به ناچار زیر بار هزینه‌های چند ده میلیون تومانی مدارس غیردولتی می‌روند. آن‌ها به امید اینکه فرزندشان بتواند در این نوع مدارس از آموزش باکیفیت‌تری برخوردار شود و آینده بهتری را برای خود بسازد، نامش را در مدارس غیردولتی می‌نویسند، اما زمان زیادی نمی‌گذرد که می‌فهمند هیچ اتفاق خارق‌العاده‌ای در این مدارس رخ نمی‌دهد. فقط و فقط تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های این مدرسه استاندارد تعیین می‌شود و این دلیل اصلی خانواده‌ها برای ادامه تحصیل فرزندشان در مدارس غیردولتی در مقاطع بعدی می‌شود.
پای صحبت خانواده‌ها که بنشینید به شما می‌گویند که اصلاً دلشان نمی‌خواهد شهریه ۵۰ میلیون تومانی برای ۹ ماه تحصیل فرزندشان پرداخت کنند، اما وقتی می‌بینند کلاس‌های درس در مدارس دولتی بیش از ۴۰ نفر است، راهی جز این ندارند، چراکه می‌دانند حتی کنترل شلوغی کلاس هم از دست معلم در می‌رود چه برسد که بخواهد نکات درسی را به تک‌تک آن‌ها بیاموزد. آن‌ها تصمیم می‌گیرند که پول شهریه گران را هر طور که شده تهیه کنند و فرزندشان را به کلاس درس استاندارد بفرستند، اما بار‌ها و بار‌ها از خود می‌پرسند مگر این کلاس درس استاندارد نباید رایگان باشد؟! و همین مسئله موجب رنجش بسیاری از آن‌ها می‌شود. عمده والدین می‌گویند آموزش و پرورش کشور که باید برای تشکیل کلاس‌های درس استاندارد، کیفی و آینده‌ساز همه تلاشش را انجام بدهد، حالا کار را به جایی رسانده که خانواده‌ها با پای خود به مدارس غیردولتی پناه می‌برند و ناچار می‌شوند هزینه‌های گرانی را بپردازند.
گلایه والدین
خانم مهدی‌زاده که یک پسر دانش‌آموز در مقطع دوم دبستان و یک دختر پیش‌دبستانی دارد، در رابطه با شهریه‌های گران مدرسه غیرانتفاعی به «جوان» می‌گوید: «از همین حالا غم تأمین شهریه مدرسه پسرم را دارم. سال قبل ۳۳ میلیون تومان برای کلاس اول پسرم جور کردیم و حالا باید مبلغ بیشتری بپردازیم تا در پایه دوم ثبت‌نامش کنند. از همین حالا غصه مدرسه دخترم را هم دارم، بعید است که بتوانم از عهده تحصیل او نیز برآیم.»
او که حال پریشانی دارد با صدای بغض‌آلودش ادامه می‌دهد: «به دو سه مدرسه دولتی که در نزدیکی محل زندگی‌مان هست، رفتم، اما صحنه‌های عجیبی را دیدم. دیدم که ۴۵ دانش‌آموز را داخل یک کلاس گذاشته‌اند و معلم سرشان داد می‌کشد تا فقط ساکت باشند! حال اصلاً نحوه آموزش در این کلاس درس شلوغ بماند! چطور انتظار داشته‌باشم پسرم در چنین کلاسی بتواند مفاهیم درسی را یاد بگیرد؟ همسرم می‌گوید دو شیفت کار می‌کند و همه تلاشش را خواهد کرد تا شهریه مدرسه پسرمان را جور کند.»
خانم مهدی‌زاده با گلایه از نظام آموزشی کشور می‌گوید: «می‌گویند آموزش در مدارس رایگان است، اما این واقعیت ندارد. مدارس دولتی هم پول می‌گیرند و مدارس غیردولتی هم روی کیفیت پایین مدارس دولتی مانور می‌دهند و از خانواده‌ها پول‌های هنگفتی می‌گیرند. بار‌ها گفته می‌شود که تخلفات گزارش داده شود تا مسئولان به آن رسیدگی کنند، اما وقتی از اساس همه چیز اشکال دارد چطور می‌توان امید به رسیدگی به شکایات داشته باشیم؟ وقتی آموزش رایگان را به طور کلی زیر سؤال رفته‌است، حالا من از چه چیزی و چه کسی شکایت کنم؟»
رتبه‌بندی مدارس غیردولتی
با نزدیک‌شدن به پایان سال تحصیلی و به دنبال آن پیش ثبت‌نام‌ها، شهریه‌های مدارس غیردولتی دغدغه بزرگ خانواده دانش‌آموزان می‌شود. هر چند هنوز شهریه سال تحصیلی ۱۴۰۳ ـ ۱۴۰۴ رسماً اعلام نشده و فعلاً مقرر شده پیش‌ثبت‌نام‌ها بر اساس نرخ شهریه سال گذشته صورت گیرد، اما گفته‌شده کف و سقف میزان «شهریه» براساس عملکرد مدارس و بارگذاری مدارک و اطلاعات در سامانه مدارس و مرکز غیردولتی تعیین می‌شود، اما آیا این اقدام مشکل خانواده‌ها با شهریه‌های گران‌قیمت را حل خواهد کرد؟
به تازگی رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه طبق آیین‌نامه جدید مدارس غیردولتی تکلیف رتبه‌بندی مدارس، شهریه دریافتی، ساعات تدریس معلمان، پوشش بیمه‌ای و نحوه برخورد با مدارسی که شهریه اضافی دریافت می‌کنند مشخص‌شده گفته‌است: «مدارس غیردولتی بین رتبه‌های یک تا پنج متناسب با امکانات، فضا، تجهیزات، نیروی انسانی و کیفیت بخشی آموزشی و پرورشی دسته‌بندی می‌شوند که خانواده‌ها می‌توانند رتبه‌ها را در سامانه مشاهده کنند.» به گفته محمودزاده، رتبه هر مدرسه در تعیین شهریه آن مدرسه اثرگذار است. شهریه‌های پایین این مدارس ترمیم، شهریه‌های بالا کنترل و شهریه‌های متوسط متوازن می‌شود، شهریه فوق برنامه نیز در مدارس غیردولتی نه اجباری است، نه اختیاری و به تناسب شرایط درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود.
همچنین مقرر شده سامانه نظارت بر وضعیت مدارس غیردولتی با هدف شفاف‌سازی ایجاد و مجلس و سازمان مدارس غیردولتی به عنوان ناظر، سامانه مذکور را رصد کنند.
این اقدام شاید در ظاهر خوب به نظر برسد، اما چندان نمی‌توان به ماهیت آن خوش‌بین بود، چراکه رتبه‌بندی مدارس غیردولتی یعنی باز گذاشتن دست مدارس با رتبه بهتر برای کسب شهریه بیشتر! اقدامی که پیش از این شاید با ترفند‌های دیگری انجام می‌شد، اما حالا ممکن است با بهانه رتبه بهتر انجام شود.
اجرای نظارت آنلاین
البته برخی از مسئولان مدارس غیردولتی معتقدند با ابلاغ آیین‌نامه جدید مدارس غیردولتی و ساماندهی وضعیت شهریه می‌توان عملکرد این مدارس را بهتر و شفاف‌تر رصد کرد. بهنام نیک‌نژاد، مدیر کل مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش در این‌باره می‌گوید: «طبق این قانون سامانه نظارت بر مدارس غیردولتی با هدف شفاف‌سازی ایجاد می‌شود، البته این در گذشته ایجاد شده‌بود، اما، چون پشتوانه قانونی نداشت، عمدتاً مورد اعتراض مدارس قرار می‌گرفت.»
او در پاسخ به این پرسش که سازمان مدارس غیردولتی چگونه در سامانه نظارت بر وضعیت مدارس میزان شهریه دریافتی، تعداد کارکنان و وضعیت فضای آموزشی را نظارت می‌کند، عنوان می‌کند: «وزارت آموزش و پرورش مکلف است حداقل شش ماه بعد از ابلاغ قانون، سامانه الکترونیکی مدیریت، نظارت و ارزیابی مدارس و مراکز غیردولتی را ایجاد کند و تمام اطلاعات از جمله آمار کارکنان و دانش‌آموزان مدارس غیردولتی، فضا و نوع مالکیت، تجهیزات آموزشی، مجوز‌های تأسیس و راه‌اندازی، شاخص‌های ارزیابی، میزان شهریه دریافتی، درآمد و هزینه‌ها را ثبت کند.»
همچنین امکان نظارت مجلس نیز وجود دارد. مدیر کل مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه در گذشته مدارس برای اعلام درآمد و هزینه‌ها همراهی نمی‌کردند، می‌گوید: «مجلس و سازمان مدارس غیردولتی به عنوان ناظر می‌تواند سامانه نظارت را رصد کنند؛ در گذشته معلمان مدارس غیردولتی همواره اعتراض داشتند که حقوق آن‌ها اندک است، هم‌اکنون سامانه نظارت می‌تواند درباره شفاف‌سازی مبالغ پرداختی به کارکنان مدارس شفافیت ایجاد کند.»
«والدین نسبت به شهریه بالای مدارس غیردولتی معترض هستند و، اما مؤسسان می‌گویند که شهریه مدرسه پایین تعیین می‌شود.» نیک‌نژاد با بیان این موضوع اظهار داشت: «در گذشته، چون نمی‌توانستیم اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه مدارس را به صورت سامانه‌ای و آنلاین مشاهده کنیم در نهایت شهریه برخی مدارس بسیار زیاد و برخی کم می‌شد.»
او همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا امکان برداشت شهریه دریافتی اضافه از حساب مدرسه وجود دارد، بیان می‌کند: «طبق قانون جدید امکان جریمه نقدی مؤسس تا صددرصد شهریه ابلاغی کل دانش‌آموزان مدرسه در همان سال متناسب با مبلغ تخلف مالی وجود دارد، در گذشته جریمه نقدی وجود نداشت.»
مسئولان امیدوار، خانواده‌ها ناامید
مسئولان این حوزه امیدوارند که با ساماندهی مدارس غیردولتی و شفاف شدن شهریه آن‌ها مشکلات پیش آمده در سال‌های تحصیلی گذشته مرتفع می‌شود، اما والدین امیدی به بهبود شرایط ندارند، چراکه آن‌ها طی سال‌های متمادی، با چشم خود دیده‌اند که همه بخشنامه‌ها و اقدامات در جهت افزایش هزینه تحصیل در مدرسه بوده‌است و دست مدیران مدرسه را برای گرفتن شهریه‌های گران‌قیمت باز گذاشته‌اند. آن‌ها که مسئولان را در رایگان شدن تحصیل و همچنین برقراری عدالت آموزشی ناتوان دیده‌اند، امیدی به بهتر شدن اوضاع ندارند. اما‌ای کاش این‌بار، فقط این‌بار همه چیز به نفع خانواده‌ها و دانش‌آموزانشان باشد تا بخشی از اعتماد از دست رفته آن‌ها بازگردد.
تحصیل رایگان و باکیفیت حق همه دانش‌آموزان است. دانش‌آموزانی که امروز کوچک به حساب می‌آیند، اما سال‌ها بعد، آینده کشور را می‌سازند. کمتر کسی است که نداند سرمایه‌گذاری روی این قشر از جامعه چه تأثیر مثبتی در بهبود شرایط جامعه و کشورمان دارد. پس کاش دیرتر از این نشده، شرایط تحصیل رایگان و استاندارد برای همه آن‌هایی که آینده‌سازان کشور هستند، فراهم شود تا حتی کسی که نمی‌تواند از عهده پرداخت شهریه‌های گران‌قیمت برآید بتواند استعدادش را شکوفا کند.
فقط آموزش نیست؛
